چرا اشغال نوار غزه برای اسرائیل اهمیت دارد؟

با گذشت چند هفته همچنان آتش جنگ در غزه شعله‌ور است. اسرائیل با حمایت قاطع متحدان غربی خود بر حمله زمینی به نواز غزه اصرار دارد. حماس نیز همچنان حملات موشکی و راکتی خود را به سرزمین‌های اشغالی ادامه می‌دهد. کانون اصلی جنگ بر سر باریکه‌ای استراتژیک است که در ابعاد مختلف ویژگی‌های خاصی دارد که آن را هر منطقه دیگری در جهان متمایز می‌کند.

به گزارش «زی‌سان»، ساکنان نوار غزه از ابتدای آغاز عملیات طوفان الاقصی در ۱۵ مهر تا کنون در معرض حملات هوایی و موشکی سنگین قرار دارند. اسرائیل از همان هفته اول با پخش اعلامیه و صدور هشدار از ساکنان این باریکه درخواست کرد مناطق شمالی را به سمت جنوب ترک کنند. هدف قطعی اسرائیل این است که نوار غزه را به طور کامل کنترل و حماس را محو کند. اکنون آینده معادلات قدرت در منطقه خاورمیانه به سرانجام جنگ غزه کلید خورده است.

۱- حکومت سیاسی بر غزه

نوار غزه یکی از بخش‌های اصلی موردنظر برای تشکیل دولت فلسطین محسوب می‌شود. بر اساس مرز‌های سال ۱۹۶۷ دو منطقه کرانه باختری رود اردن و نوار غزه، سرزمین‌های اصلی فلسطین هستند. نوار غزه پس از اعلام موجودیت رژیم اسرائیل در سال ۱۹۴۸ از سوی مصر اداره می‌شد. اسرائیل پس از جنگ سال ۱۹۶۷ این باریکه را اشغال کرد. اسرائیل در سال ۲۰۰۵ به صورت یکجانبه از نوار غزه خارج شد. بعد از خروج اسرائیل، اداره سیاسی این منطقه توسط تشکیلات خودگردان فلسطین (فتح) صورت می‌گرفت. در ۲۰۰۶ بعد از برگزاری انتخابات در این باریکه حماس موفق به برتری در برابر تشکیلات خودگردان شد. از سال ۲۰۰۷ کنترل سیاسی این منطقه در اختیار گروه اخوانی حماس قرار دارد.

۲- مساحت و موقیعت جغرافیایی غزه

باریکه غزه ۳۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و از شمال و شرق با اسرائیل و از جنوب با مصر هم‌مرز است. طول نوار غزه ۴۱ کیلومتر و عرض آن بین شش تا ۱۲ کیلومتر است. غزه، رفح و خان یونس شهر‌های اصلی در باریکه غزه محسوب می‌شوند.

۳- نرخ بالای جوانی جمعیت ساکنان غزه

این منطقه با جمعیت دو میلیون نفری خود یکی از پرجمعیت‌ترین مناطق جهان از نظر تعداد جمعیتی است که در هر کیلومتر مربع زندگی می‌کنند. نزدیک به شش هزار نفر در هر کیلومتر مربع از مساحت باریکه غزه زندگی می‌کنند. اکثر ساکنان نوار غزه از نسل آوارگان فلسطینی هستند که در جریان جنگ سال ۱۹۴۸ بین اسرائیل و اعراب مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. 

غزه جمعیتی بسیار جوان (میانگین ۱۸ سال) دارد. جمعیت بسیار بزرگ نسبت به میزان اندک زمین، به همراه نرخ باروری و رشد جمعیت بالای غزه (۲/۱۳ درصد سالانه) به تراکم جمعیتی بسیار بالا (۵/۳۲۸ تن در هر کیلومتر مربع) انجامیده که از این دید غزه در میان کشور‌های جهان از متراکم‌ترین هاست.

۴- محاصره غزه توسط اسرائیل و فقر بالای اقتصادی ساکنان

این منطقه از سال ۲۰۰۶ تحت محاصره کامل اسرائیل قرار دارد. بعد از جنگ ۲۰۰۸ -۲۰۰۹ اسرائیل و حماس دایره محاصره نیز تنگ‌تر شده است. تنها مسیر برای مبادله و رفت و آمد برای ساکنان غزه گذرگاه مرزی رفح در مرز مصر است. با وجود محاصره تل‌آویو، مصر از سال ۲۰۱۸ تاکنون اغلب را باز نگه داشته است.

نوار غزه از آنجا که از نظر منابع طبیعی منطقه‌ای غنی محسوب نمی‌شود مرتب با کمبود آب و سوخت روبرو است. این در حالی است که نیمی از جمعیت باریکه غزه بیکار هستند و منبع درآمدی ندارند. نرخ بیکاری در میان جوانان نوار غزه به ۷۵ درصد می‌رسد. تخمین زده می‌شود که بیش از دو سوم جمعیت باریکه غزه برای زندگی خود به دریافت کمک‌های بشردوستانه محتاج هستند. آمار‌ها نشان می‌دهد که حدود ۶۶ درصد از جمعیت این منطقه زیر خط فقر زندگی می‌کند.

۵- سرزمینی با قدمت باستانی ویژه

اکتشاف‌های باستان شناسی که در سال ۱۹۹۸ در منطقه تل السکن در نوار غزه صورت گرفت از وجود یک شهر باستانی در این منطقه در دوره تمدن کنعان در هزاره دوم پیش از میلاد مسیح حکایت داشت. منطقه باستانی تل السکن در حدود پنج کیلومتری جنوب شهر غزه واقع شده است. نوار غزه پس از دوره تمدن کنعان تحت سلطه آشوری‌ها، بابلی‌ها، رومی‌ها، اعراب و مسیحیان قرار داشت.

۶- غزه؛ کانون جنگ‌های پیاپی

بعد از کنترل سیاسی غزه توسط حماس در ۲۰۰۷ تا کنون این باریکه به کانونی برای جنگ‌های پی‌درپی اسرائیلی با فلسطینی‌های تبدیل شده است. اولین جنگ در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۹ صورت گرفت که در نتیجه آن ۱۳ صهیونیست کشته و ۱۴۴۰ فلسطینی جان باختند. 

اسرائیل در سال ۲۰۱۲ احمد جعبری از رهبران حماس را ترور کرد. درگیری هشت روزه بین حماس و اسرائیل پس از آن باعث شد تا ۱۷۴ فلسطینی و شش اسرائیلی کشته شوند. اسرائیل در تابستان سال ۲۰۱۴ بار دیگر عملیات نظامی برای توقف پرتاب راکت از نوار غزه و تخریب تونل‌های زیرزمینی احداث‌شده از این منطقه انجام داد. در جریان درگیری‌ها بین شبه‌نظامیان فلسطینی و اسرائیل ۲۲۵۱ فلسطینی و ۷۴ اسرائیلی کشته شدند.

اسرائیل و حماس در بهار سال ۲۰۲۱ موج دیگری از درگیری‌ها را پشت سر گذاشتند. ۲۳۲ فلسطینی جان باخته و ۱۲ اسرائیلی در این مناقشه ۱۱ کشته شدند. شبه‌نظامیان جهاد اسلامی و اسرائیل نیز بهار امسال بار دیگر با یکدیگر درگیر شدند. در این جنگ پنج روزه ۳۵ فلسطینی جان باختند.