زیسان- دولت هائیتی در این کشور وضعیت فوقالعاده کامل اعلام کرده است، زیرا خشونت گروههای تبهکار، که سالهاست این کشور در حوزه دریای کارائیب را گرفتار کرده، پس از فرار ۳۷۰۰ زندانی در روز شنبه بیشتر شده است.
به گزارش بی بی سی، این گروهها نزدیک به ۸۰ درصد از پورتو پرنس، پایتخت، را در اختیار دارند و رهبرانشان خواهان استعفای آریل هنری، نخست وزیر، هستند. این درخواست دولت را در وضعیتی متزلزل قرار داده است.
یکی از قدرتمندترین رئیسان این گروهها جیمی شریزیه، معروف به «باربیکیو» است که رهبری گروه موسوم به گروه ۹ خانواده و متحدان را در پورتو پرنس در دست دارد.
شریزیه در پیامی در شبکههای اجتماعی گفت: «ما از پلیس ملی هائیتی و ارتش میخواهیم به مسئولیت خود عمل کرده و آریل هنری را دستگیر کنند. بار دیگر تکرار میکنم که مردم دشمن ما نیستند، گروههای مسلح هم دشمن مردم نیستند.»
اما چگونه این مامور سابق پلیس به عنوان رییس گروههای تبهکار چنین قدرت زیادی به دست آورده است که میتواند به دنبال سرنگونی یک دولت باشد؟
اوضاع در هائیتی پس از تهاجم مردان مسلح به زندان اصلی پورتو پرنس از کنترل خارج شده است
شریزیه خود را به عنوان یکی از چهرههای اصلی موج خشونت باندهایی معرفی کرده که در سال های اخیر هائیتی را تکان داده است.
از زمان ترور جوونل مویس، رئیس جمهوری، در ژوئیه ۲۰۲۱، شریزیه خواستار انقلاب علیه کسانی شده است که آنها را نخبگان سیاسی «فاسد» توصیف میکند.
جوونل مویس کمی قبل از کشته شدن، آریل هنری را به عنوان نخست وزیر خود انتخاب کرد.ربنابراین بعضی مشروعیت هنری را زیر سوال میبرند، زیرا او به طور مستقیم انتخاب نشده است.
جوونل مویس از سال ۲۰۱۶ در همان مقام مانده بود و انتخابات ریاست جمهوری برگزار نکرده بود.
شریزیه در کسب قدرت فعلی خود به طور موثر شبکههای اجتماعی را برای انتقال پیام و جذب پیروان به گروه مسلح خود به کار گرفته است.
او در مصاحبه در کانال یوتیوب در مورد اهمیت شبکههای اجتماعی گفت: ««من از کسانی که این فناوریها را ایجاد میکنند تشکر میکنم. امروزه این فناوری به ما این فرصت را میدهد که خود را در معرض داوری مردم قرار بدهیم، من دروغ نمیفروشم.»
او افزود: «من همانی هستم که میگویم هستم. من ۹۹ درصد از کارهایی را که به من نسبت میدهند نکردهام... فناوری به من این فرصت را داده که از خودم دفاع کنم.»
یکی از موضوعاتی که شریزیه احساس میکند باید از خودش دفاع کند این است که چرا با نام مستعار باربیکیو شناخته شده است.
او، در مصاحبهای با خبرگزاری آسوشیتدپرس در سال ۲۰۱۹، گفته بود دلیل این است که مادرش مرغ بریانشده در خیابانها میفروخت و تکذیب کرد که دلیل آن این اتهام این است که مردم را آتش میزده است.
به گفته مقامهای آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل متحد، شریزیه مسئول نقض جدی حقوق بشر است و دولت آمریکا و سازمان ملل متحد تحریمهایی علیه او اعمال کردهاند.
او، به عنوان رئیس ائتلافی از ۹ گروه خطرناک در یکی از بیقانونترین کشورهای جهان، حالا مرکز توجه بسیاری از رهبران قدرتمند گروههای تبهکار در هائیتی است.
اما او کارش را از طرف دیگر قانون شروع کرد.
قبلا با واحد ضد شورش پلیس ملی هائیتی کار میکرد که ماموریتشان مقابله با تظاهرات خشونتآمیز است اما در دسامبر ۲۰۱۸ از کار برکنار شد.
مقامات هائیتی شریزیه را متهم میکنند که در محله فقیرنشین لوئر دلما، که در آنجا به دنیا بود، رهبر یک گروه تبهکار بوده و در سازماندهی کشتارهای گسترده در محله فقیر نشین گراند راوین در سال ۲۰۱۷، محله لاسالین در سال ۲۰۱۸ و محل بل-ایر در سال ۲۰۱۹ دست داشته است. شریزیه این اتهام را تکذیب میکند.
در عملیاتی که به عنوان حمله علیه گروههای تبهکار آغاز شد، حداقل ۹ غیرنظامی در گراند راوین کشته شدند. بر اساس تحقیقات داخلی دولت هائیتی، ماموران پلیس، از جمله شریزیه، به یک مدرسه یورش بردند تا یک انبار سلاح را کشف کنند.
ماموران سازمان ملل متحد، که برای حمایت از حکومت قانون در هائیتی مستقر شده بودند و با پلیس هائیتی کار میکردند، برنامهریزی این عملیات را برعهده داشتند و هنگام عملیات، بیرون مدرسه نگهبانی میدادند.
چند ماه بعد، سوزان دی پیج، رئیس وقت نیروی اعزامی سازمان ملل در هائیتی، بیانیهای منتشر کرد و از مقامات هائیتی خواست تا «ادعاهای نقض حقوق بشر توسط واحدهای پلیس ملی هائیتی»، از جمله در جریان عملیات فوق را بررسی کنند.
بر اساس گزارشی که واحد حقوق بشر بینالمللی دانشکده حقوق هاروارد منتشر کرد، سال بعد آن ۷۱ نفر دیگر کشته شدند؛ به ۱۱ زن تجاوز جنسی شد؛ ۱۵۰ خانه در لاسالین ویران شد و همچنین حداقل ۲۴ نفر در بلایر در سال ۲۰۱۹ کشته شدند.
باندهای تبهکار از شبکههای اجتماعی برای تبلیغ خود استفاده میکنند
در ژوئن ۲۰۲۰، شریزیه اعلام کرد که یک اتحاد جدید به نام «گروه ۹ خانواده و متحدان» تشکیل داده است.
طبق گزارش شورای امنیت سازمان ملل، این گروه در ابتدا از ۹ گروه تبهکار از لاسالین، سیته سولی و دلماس تشکیل شده بود، اما از آن زمان به بعد اعضای آن به بیش از ۱۲ گروه افزایش یافته است.
بر اساس گزارش هاروارد، در اواسط سال ۲۰۲۰، این گروه به کشتن حداقل ۱۴۵ نفر در سیته سولی و تجاوز به چندین زن «در تلاش برای تسلط بر مناطق تحت تصرف رقبای مرتبط با مخالفان سیاسی موئیز متهم شد.
در این گزارش آمده است: «ساکنان محل بر این باورند که آنها به دلیل وابستگیهای سیاسی خود، در تلاش برای کسب حمایت انتخاباتی از موئیز و حزب او هدف قرار گرفتند.»
شبکه ملی دفاع از حقوق بشر هائیتی این ادعاها را تکرار کرده و افزوده است که پلیس محلی به حفاظت از شریزیه کمک کرده است.
در دسامبر ۲۰۲۰، وزارت دارایی آمریکا تحریمهایی علیه شریزیه و کسانی که گمان میرود در کشتارها دست داشتهاند، وضع کرد و گفت که این گروهها قربانیان خود از جمله کودکان را اعدام کردهاند و سپس آنها را به خیابانها کشاندهاند و در آنجا اجسادشان را سوزانده، تکهتکه کرده و به حیوانات خوراندهاند.»
شریزیه بارها هرگونه دخالت در این کشتار را رد کرده و گفته است که او یک رهبر محلی است که به ساکنان محله کمک میکند و رهبری یک «انقلاب مسلحانه» را در دست دارد و افزوده است که «اگر لازم باشد به دست هر کودکی» اسلحه میدهد تا نظام «غیرعادلانه و نخبگانی را که در راس آن هستند» نابود کنند.
او به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «من هرگز مردمی را که در همان طبقه اجتماعی خودم هستند، نمیکشم. من خودم در محلهای فقیرنشین زندگی میکنم. خوب میدانم زندگی در چنین محلههایی یعنی چه.»
شریزیه گفته است که هدف مبارزه مسلحانه او فقط بهبود سطح زندگی فقرا و تامین مسکن، غذا و آب سالم برای آنهاست و افراد مسلحی که دارد به او قدرت سیاسی برای رسیدن به این هدف را میدهند.
پیر اسپرانس، مدیر سازمان غیردولتی شبکه ملی دفاع از حقوق بشر، در سال ۲۰۲۱ به بخش اسپانیایی بیبیسی گفت: «باندهای جنایتکار مجهزتر از پلیس هستند و از حمایت مقامات دولتی برخوردارند.»
اما به گفته تحلیلگران بینالمللی، مثل وبسایت اینسایت کرایم، بنیادی که به پژوهش در باره جرایم سازمانیافته در قاره آمریکا میپردازد، ترور موئیز در سال ۲۰۲۱ نقطه شکستی برای سازمان شریزیه بود، زیرا از آن به بعد حمایت دولتی را از دست داد.
شریزیه قبل از تبدیل شدن به یک تبهکار شناخته شده، افسر پلیس بود
شریزیه خود را رهبری سیاسی میداند و به برگزاری نشستهای خبری، هدایت راهپیماییها در پایتخت پرازخشونت و استفاده دائمی از رسانههای اجتماعی برای افزایش نفوذ خود دست میزند.
ایون رامبولد، از اندیشکده پولیسیته در هائیتی، به روزنامه واشنگتن پست گفته است: «بدون رسانههای اجتماعی تبهکاران هرگز به اندازه امروز در هائیتی قدرتمند نمیشدند.»
شریزیه از حساب یوتیوب خود برای تبلیغ گروهش و درخواست از پلیس برای دستگیری نخستوزیر فعلی استفاده کرده و در شبکه ایکس خواستار تسلط بر کشور و حذف طبقه حاکم فعلی شده است.
همزمان در تیکتاک هم پیامهای متعددی از رهبران گروههای دیگر در مورد وضعیت خیابانهای پورتو پرنس منتشر شده است.
وضعیت هائیتی تا حدودی ناشی از انتشار افکار گروههای تبهکار از شبکههای اجتماعی است اما نمایش قدرت شریزیه در خیابانها هم به همان اندازه چشمگیر بوده است.
در اکتبر ۲۰۲۱، نفرات مسلح شریزیه با شلیک تیر هوایی مانع شدند که آریل هنری، نخست وزیر، بر بنای یادبود جوونل مویس، تاج گل بگذارد.
در عوض، این رهبر گروه تبهکار، با کتوشلوار سفید و بیعیبونقصاش، در حالیکه نفرات مسلح اسکورتش میکردند، بر بنای یادبود تاج گل گذاشت.
شریزیه بارها خواستار استعفای هنری از نخستوزیری شده و او را مسئول بسیاری از ناآرامیها در کشور اعلاک کرده است.
در اکتبر ۲۰۲۱ به شبکه الجزیره گفت: «اگر آریل هنری ساعت ۸:۰۰ استعفا دهد، در ساعت ۸:۰۵، ما همه موانع را برمیداریم. کامیونها میتوانند به انبارهای سوخت بروند و باک خود را پر کنند و بحران از میان میرود.»
براورد میشود که باندهای تبهکار ۸۰ درصد از پایتخت هائیتی را در کنترل خود دارند
دولت هائیتی ائتلاف شریزیه را متهم کرده است که توقف سوخترسانی در سال ۲۰۲۲ را برنامهریزی و اجرا کرد تا به دولت هنری فشار بیاورد. این کار دو ماه کشور را فلج کرد و و کمبود سوخت هم وضعیت انسانی در هائیتی را تشدید کرد.
در روز ۶ نوامبر ۲۰۲۲ شریزیه، در پیامش در رسانههای اجتماعی، اعلام کرد که جلوگیری از انتقال سوخت را لغو میکند و «رانندگان میتوانند بدون هیچ ترسی به جایگاههای سوخت بروند.»
طبق گزارش اینسایت کرایم، این گروه تبهکار همچنین جنگ خونینی را با گروه رقیب به نام پپ راه انداخته است که گفته میشود به احزاب مخالف جوونل مویس مرتبط هستند.
تیراندازی و نبردهای مسلحانه بین این دو گروه امری رایج است و از فقیرترین محلهها به مرکز پورتو پرنس هم گسترش یافته است.
در ژوئیه گذشته گزارشهایی از آتشبس بین دو گروه منتشر شد.اما درگیریها آنها با هم و همچنین درگیری با پلیس و گروههای حفاظت از محلهها، که در غیاب حمایت دولتی تشکیل شدهاند، همچنان ادامه دارد و صدها هزار نفر را مجبور به ترک خانهوکاشانه کرده است.